Còn nhiều khó khăn, vướng mắc trong quyết toán ngân sách nhà nước

Báo cáo từ Bộ Tài chính cho biết, các năm vừa qua, căn cứ quy định của Luật Ngân sách nhà nước (NSNN), trên cơ sở tổng hợp quyết toán của các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đã được HĐND cấp tỉnh phê chuẩn và thẩm định quyết toán của các bộ, cơ quan trung ương đã được thủ trưởng các bộ, cơ quan trung ương duyệt, Bộ Tài chính đã tổng hợp, lập Báo cáo quyết toán NSNN hàng năm trình Chính phủ, trình Quốc hội theo đúng trình tự, thời hạn quy định và được các đại biểu Quốc hội biểu quyết nhất trí thông qua với tỷ lệ tán thành cao, góp phần giữ nghiêm kỷ luật, kỷ cương tài chính, quản lý, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả nguồn lực tài chính – ngân sách quốc gia.

Quy trình, thời gian quyết toán ngân sách nhà nước hàng năm sẽ được rút ngắn. Ảnh TL minh họa.

Tuy nhiên, thực tế vẫn còn tình trạng, một số bộ, ngành, địa phương gửi Bộ Tài chính Báo cáo quyết toán NSNN chậm so với thời hạn quy định, số liệu thay đổi nhiều lần, gây khó khăn cho Bộ Tài chính trong việc tổng hợp, lập Báo cáo quyết toán NSNN.

Hơn nữa, với mô hình quản lý ngân sách lồng ghép hiện nay cũng đã làm cho công tác quyết toán NSNN gặp một số khó khăn nhất định.

Cụ thể như đối với ngân sách trung ương (NSTW), một số bộ, cơ quan trung ương có cơ cấu tổ chức gồm nhiều cấp dự toán (Bộ Quốc phòng có 4 cấp dự toán, Bộ Công an có 3 cấp dự toán…) và có nhiều đơn vị trực thuộc ở các tỉnh, thành phố khác nhau, việc tổng hợp quyết toán NSNN được thực hiện theo thứ tự lần lượt từ ngân sách cấp dưới lên ngân sách cấp trên, nên mất rất nhiều thời gian, khó đảm bảo thời hạn tổng hợp, lập báo cáo quyết toán và gửi Bộ Tài chính trước ngày 1/10 năm sau theo quy định.

Đối với ngân sách địa phương (NSĐP), gồm có 3 cấp ngân sách (xã, huyện, tỉnh). Báo cáo quyết toán NSĐP được tổng hợp theo thứ tự lần lượt từ cấp xã tới cấp huyện và cấp tỉnh. Ở mỗi cấp ngân sách, HĐND phê chuẩn quyết toán ngân sách cấp mình và phê duyệt lại quyết toán của ngân sách cấp dưới đã được HĐND cấp dưới phê chuẩn rồi gửi cấp trên xem xét, phê duyệt. Như vậy, quy trình tổng hợp Báo cáo quyết toán ở các cấp NSĐP nêu trên vừa chồng chéo, phức tạp vừa mất nhiều thời gian.

Ngoài ra, báo cáo từ Bộ Tài chính cũng cho biết, hiện nay, mỗi bộ, ngành, địa phương thực hiện công tác kế toán, quyết toán NSNN thông qua các phần mềm kế toán khác nhau, chưa có sự thống nhất và chưa kết nối liên thông dữ liệu giữa đơn vị dự toán, bộ, ngành, địa phương (các cấp) với cơ quan tài chính, Kho bạc Nhà nước.

Theo đó, những năm qua, căn cứ số liệu quyết toán NSĐP đã được HĐND cấp tỉnh phê chuẩn và số liệu quyết toán NSTW của các bộ, cơ quan trung ương, Bộ Tài chính tổng hợp, lập Báo cáo quyết toán NSNN bằng phương pháp thủ công. Vì vậy, công tác tổng hợp quyết toán NSNN hàng năm mất nhiều thời gian kiểm tra, rà soát số liệu để đảm bảo tính chính xác…

Bộ Tài chính cho biết, qua kinh nghiệm quốc tế về công tác quyết toán NSNN, nhiều nước như Mỹ, Canada, Hàn Quốc, Hungary, Pháp, Hà Lan… đều có thời hạn phê chuẩn quyết toán NSNN sớm hơn rất nhiều so với Việt Nam từ 6 đến 10 tháng sau khi kết thúc năm ngân sách. Nguyên nhân do hệ thống ngân sách của các nước có tính độc lập, không lồng ghép các cấp với nhau. Đặc biệt, quy trình quyết toán ở các này cũng tương đối đơn giản, không tổng hợp số liệu toàn tỉnh, toàn quốc như Việt Nam. Quốc hội chỉ phê chuẩn quyết toán NSTW, không phê chuẩn quyết toán của các cấp chính quyền địa phương. HĐND các cấp địa phương phê chuẩn quyết toán ngân sách cấp mình.

Đề xuất rút ngắn quy trình, thời gian quyết toán

Từ thực trạng trên, Quốc hội đã giao Chính phủ nghiên cứu rút ngắn quy trình, thời gian quyết toán NSNN hàng năm.

Theo Bộ Tài chính, các bước của quy trình tổng hợp, lập và trình Báo cáo quyết toán NSNN đang được quy định cụ thể tại Luật NSNN năm 2015. Vì vậy, để thực hiện rút ngắn quy trình, thời gian quyết toán NSNN cần sửa đổi quy định để tăng tính chủ động, tự chịu trách nhiệm của các cấp chính quyền trong công tác tổng hợp, lập Báo cáo quyết toán và phê chuẩn quyết toán ngân sách các cấp.

Cụ thể, đối với quyết toán NSĐP, tại mỗi cấp ngân sách, HĐND họp để xem xét, phê duyệt quyết toán của ngân sách cấp tương ứng, không phê duyệt lại quyết toán của ngân sách cấp dưới đã được HĐND cấp dưới phê duyệt. Đối với NSTW, Quốc hội xem xét, phê chuẩn quyết toán NSTW. Quốc hội không phê duyệt lại quyết toán NSĐP đã được HĐND các cấp phê duyệt.

Đồng thời, để giảm sự chồng chéo của các cấp trong việc thẩm định quyết toán và tăng cường trách nhiệm của đơn vị trực tiếp sử dụng ngân sách, cơ quan tài chính các cấp không thẩm định quyết toán NSNN.

Cụ thể, đối với NSTW, Bộ Tài chính không thẩm định quyết toán của các bộ, cơ quan trung ương. Trường hợp đơn vị dự toán cấp I đồng thời là đơn vị sử dụng ngân sách, Bộ Tài chính xét duyệt quyết toán cho đơn vị dự toán cấp I.

Đối với quyết toán NSĐP, cơ quan tài chính các cấp không thẩm định quyết toán của các đơn vị dự toán cấp I thuộc ngân sách cấp mình. Cơ quan tài chính cấp tỉnh, huyện không thẩm định quyết toán của ngân sách cấp dưới. Cơ quan tài chính cấp tỉnh, huyện tổng hợp quyết toán của ngân sách cấp dưới; trong quá trình tổng hợp quyết toán NSĐP, trường hợp phát hiện có sai sót, cơ quan tài chính cấp tỉnh, huyện yêu cầu UBND cấp dưới trình HĐND cùng cấp điều chỉnh lại số liệu.

Về xét duyệt quyết toán NSNN hàng năm của 2 ngân hàng chính sách, Bộ Tài chính đề xuất bổ sung quy định đặc thù đối với việc xét duyệt quyết toán NSNN hàng năm của 2 ngân hàng này, giao cho Hội đồng quản trị 2 ngân hàng chính sách chịu trách nhiệm xét duyệt quyết toán NSNN hàng năm. Đồng thời, bỏ quy định Bộ Tài chính xét duyệt quyết toán NSNN hàng năm của 2 ngân hàng chính sách. Bộ Tài chính với vai trò là cơ quan quản lý tài chính sẽ thực hiện kiểm tra số cấp bù lãi suất và chi phí quản lý theo quy định về chế độ quản lý tài chính đối với 2 ngân hàng này.

Ngoài ra, Bộ Tài chính cũng đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định để tăng trách nhiệm của đơn vị trực tiếp sử dụng NSNN; tăng trách nhiệm giải trình của các bộ, cơ quan trung ương, địa phương và đơn vị trực tiếp sử dụng NSNN; sửa đổi thời gian thực hiện các bước của quy trình lập, xét duyệt, tổng hợp, trình quyết toán NSNN.