Da giày là ngành tận dụng tốt các Hiệp định thương mại tự do (FTA), nhất là ở khối các thị trường có Hiệp định EVFTA, CPTPP. Việt Nam là nước sản xuất giày dép đứng thứ 3 trên thế giới, sau Trung Quốc và Ấn Độ và đứng thứ 2 thế giới về xuất khẩu. Quý I/2024, xuất khẩu toàn ngành đã đạt 5,6 tỷ USD, tăng 10% so với cùng kỳ. Mỹ, EU, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc là 5 thị trường lớn của da giày Việt Nam, chiếm 80% tổng kim ngạch xuất khẩu.

Tuy nhiên, bên cạnh mặt tích cực, ngành da giày nước ta cũng đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức lớn. Một trong những khó khăn lớn là công nghiệp hỗ trợ cung ứng nguyên liệu chưa phát triển.

Một trong những khó khăn lớn của ngành da giày hiện nay là công nghiệp hỗ trợ cung ứng nguyên liệu chưa phát triển.

Thực tế hiện nay các doanh nghiệp da giày mới chủ yếu tập trung vào gia công mà không phát triển khâu nguyên phụ liệu. Nên phần lớn nguyên liệu phục vụ sản xuất xuất khẩu được nhập từ Trung Quốc, Hàn Quốc và các nước ASEAN. Vì vậy, việc đáp ứng tỷ lệ xuất xứ nội khối theo yêu cầu của các FTA là một trở ngại lớn.

Bên cạnh đó, các quốc gia nhập khẩu giày dép lớn đưa ra hàng loạt các yêu cầu mới ngày càng cao với sản phẩm nhập khẩu như trách nhiệm xã hội, môi trường. Đơn cử như thị trường EU, từ tháng 3/2024, thị trường này đã bắt đầu đưa ra các yêu cầu mới về thiết kế sinh thái, thiết kế bền vững. Hay như vấn đề truy xuất và minh bạch chuỗi cung ứng. Nếu nhập khẩu nguyên liệu từ nước ngoài, sẽ phải minh bạch toàn bộ quá trình sản xuất tại khu vực sản xuất.

Đặc biệt, mới đây Mỹ đã ban hành chính sách cho phép áp dụng điều tra trợ cấp xuyên quốc gia. Chính sách này nhằm vào những ngành gia công và nhiều nguyên phụ liệu đầu vào. Theo đó, nếu Việt Nam mua nguyên phụ liệu từ nước thứ 3 và nước này trợ cấp sản xuất nguyên phụ liệu, nếu Việt Nam mua sử dụng sản phẩm này để sản xuất và xuất khẩu sẽ bị đánh thuế.

Trước thực trạng nêu trên, theo chuyên gia, các quốc gia xuất khẩu, trong đó có Việt Nam cần nhanh chóng cải thiện và minh bạch thông tin chuỗi cung ứng sản phẩm của mình bắt đầu từ khâu nguyên liệu, sản xuất bền vững hướng đến kinh tế tuần hoàn, có trách nhiệm với xã hội và môi trường. Đặc biệt, cần thiết thành lập trung tâm giao dịch nguyên phụ liệu ngành da giày. Khi có trung tâm này, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ thúc đẩy nội lực, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường.

Nêu quan điểm về vấn đề này, ông Nguyễn Đức Thuấn, Chủ tịch Lefaso, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần đầu tư Thái Bình (TBS Group) cho biết, chiến lược phát triển công nghiệp Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035 đã xác định dệt may - da giầy là hai trong số 7 ngành công nghiệp ưu tiên của Việt Nam. Để tiếp tục phát triển ngành trong giai đoạn sắp tới, cần có những giải pháp đột phá để nâng cấp chuỗi giá trị ngành nhằm tạo ra những lợi ích bền vững.

Cần thiết thành lập trung tâm giao dịch nguyên phụ liệu ngành da giày.

Cụ thể, theo ông Nguyễn Đức Thuấn, cần phải thúc đẩy phát triển hoạt động của thị trường cung ứng nguyên phụ liệu theo hướng quy mô, chuẩn hóa và minh bạch. Từ đó giúp các doanh nghiệp trong ngành, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa nâng cao tính năng động, hiệu quả, có cơ hội vươn lên và tham gia vào chuỗi cung ứng ngành.

Đồng thời, ông Thuấn kiến nghị xây dựng khu trung tâm giao dịch phát triển nguyên phụ liệu và đổi mới sáng tạo ngành thời trang Việt Nam tại Bình Dương.

Đồng quan điểm, ông Trương Thanh Hoài, Cục trưởng Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương cho rằng, trên cơ sở Nghị quyết 115/2020/NQ-CP của Thủ tướng Chính phủ về phát triển công nghiệp hỗ trợ đã cho xây 5 trung tâm, trong đó có 3 trung tâm của ngành cơ khí và 2 trung tâm của ngành dệt may, da giày. Hiện nay, Bộ Công Thương đã khởi công xây dựng 2 trung tâm cơ khí tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.

“Còn với Trung tâm dệt may da giày, hiện đã có đủ điều kiện cần và đủ để xây dựng, Cục Công nghiệp hoàn toàn ủng hộ”, Cục trưởng Cục Công nghiệp chia sẻ.

Hơn nữa, theo ông Hoài, bản thân Nghị quyết 115/2020/NQ-CP đã giao những ưu đãi đề án và chính sách hỗ trợ, nên việc phát triển trung tâm theo hình thức nào? Cần hỗ trợ những gì? Hiệp hội và các doanh nghiệp cần làm rõ.

Xoay quanh vấn đề này, ông Nguyễn Hồng Diên, Bộ trưởng Bộ Công thương cũng nhất trí với kiến nghị thành lập Trung tâm giao dịch phát triển nguyên phụ liệu ngành thời trang Việt Nam tại Bình Dương.

Đồng thời yêu cầu các đơn vị có liên quan của Bộ theo chức năng, nhiệm vụ được giao cần khẩn trương phối hợp rà soát, báo cáo lãnh đạo Bộ xem xét, giải quyết những kiến nghị của Hiệp hội theo thẩm quyền trong thời gian sớm nhất, phù hợp với chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và tình hình khả năng thực tế của doanh nghiệp./.