Ngày 6/2/2024, Bộ Công thương phối hợp với các bộ, ngành liên quan tổ chức cuộc họp thảo luận giải pháp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu do tình hình khủng hoảng địa chính trị tại khu vực Biển Đỏ.

Chi phí vận chuyển tăng cao

Tại cuộc họp, ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương), cho hay kênh đào Suez là một trong những tuyến đường hàng hải huyết mạch quan trọng bậc nhất thế giới, chiếm khoảng 12% tổng lưu lượng giao thông hàng hải toàn cầu.

Ông Trần Thanh Hải phát biểu tại cuộc họp.

Trong khoảng 2 tuần đầu tháng 1/2024, tổng khối lượng vận chuyển qua kênh đào Suez nối Biển Đỏ với Địa Trung Hải đã giảm 37% so với cùng kỳ năm trước. Việc các tàu buộc phải chuyển hướng đi vòng qua mũi Hảo Vọng sẽ khiến thời gian vận chuyển hàng hoá từ châu Á tới châu Âu kéo dài thêm 10 - 15 ngày khiến chi phí gia tăng đáng kể.

Trong đó, cước tàu đến khu vực Bờ Tây (thuộc Palestine) tăng từ 1.850 USD/container lên mức 2.873 - 2.950 USD/container (tăng 55 - 60%); cước tàu đến Bờ Tây tăng từ mức 2.600 USD/container lên mức 4.100 - 4.500 USD/container (tăng thêm 58 - 73%). Riêng giá cước sang châu Âu ghi nhận tăng mạnh, gồm cước đi Hamburg là 1.200 - 1.300 USD lên mức 4.350 - 4.450 USD/container. Các doanh nghiệp châu Âu được cho là chịu nhiều ảnh hưởng nhất, bởi chuỗi cung ứng của họ phụ thuộc nhiều vào tuyến đường đi qua Biển Đỏ.

Đại diện Cục Hàng hải Việt Nam tỏ ra lo lắng cho biết, các hãng tàu còn áp thêm phụ phí do căng thẳng trên Biển Đỏ và tình trạng thiếu container rỗng quay về khu vực châu Á sẽ diễn ra. Điều này đẩy giá tiếp tục tăng và ảnh hưởng lớn tới hàng xuất nhập khẩu giữa châu Á và châu Âu.

Đối với hàng Việt Nam xuất khẩu đi Hoa Kỳ bằng đường biển tới các cảng Bờ Đông như: New York, Savannah, Charleston... thường đi đường qua kênh đào Suez để qua Địa Trung Hải, Đại Tây Dương. Một số khác có thể vượt Thái Bình Dương, qua kênh đào Panama để sang Đại Tây Dương.

Cùng với chi phí tăng cao, việc các chuyến hàng cập cảng trễ hơn ít nhất một tuần cũng khiến chuỗi cung ứng nguyên liệu, vật tư của các nhà sản xuất bị đảo lộn, hàng phục vụ sản xuất bị trễ lịch.

Các hãng tàu còn áp thêm phụ phí do căng thẳng trên Biển Đỏ và tình trạng thiếu container rỗng quay về khu vực châu Á sẽ diễn ra. Điều này đẩy giá tiếp tục tăng và ảnh hưởng lớn tới hàng xuất nhập khẩu giữa châu Á và châu Âu.

Tại cuộc họp, đại diện các hiệp hội đều cho biết, căng thẳng Biển Đỏ đang là vấn đề quan tâm của cộng đồng doanh nghiệp hiện nay.

Ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) băn khoăn, hiện chưa biết tình trạng căng thẳng Biển Đỏ sẽ còn kéo dài bao lâu, khiến tác động đến những đơn hàng thời gian tới, hoặc những chi phí mà doanh nghiệp cần phải tính toán vào trong giá thành sản phẩm.

Tính tổng chi phí trả cho 1 container hàng trong một tháng qua, cước phí vận chuyển đi Bờ Tây đang tăng 70%, riêng hàng đông lạnh đi châu Âu tăng gần 4 lần. Cùng với khó khăn về suy giảm đơn hàng xuất khẩu, căng thẳng Biển Đỏ tạo thêm khó khăn cho các ngành hàng.

Trong lĩnh vực nông sản, bà Hoàng Thị Liên, Chủ tịch Hiệp hội hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam thông tin, có doanh nghiệp đã xếp hàng lên tàu từ ngày 20-12-2023 nhưng đến ngày 5-1-2024, tức là 15 ngày sau khi hãng tàu đã chạy thì bị áp dụng phụ thu với giá 2.000 USD/container 40 feet. Việc áp dụng phí một cách tùy tiện, không báo trước, không qua đối thoại, thỏa thuận làm cho các nhà xuất khẩu lâm vào thế “cá nằm trên thớt”; cho rằng, việc ứng xử của các hãng tàu là không minh bạch, không công khai và không phù hợp.

Cũng theo bà Liên, nếu phía doanh nghiệp không nộp phụ phí tăng thêm này thì họ gửi thêm bản áp phụ phí thanh toán trễ, trong vòng 1 tuần nếu không thanh toán các phụ phí (2.000 USD) mà hãng tàu yêu cầu, khiến các doanh nghiệp thêm bức xúc. Hiện, chi phí vận chuyển đối với mặt hàng này đi thị trường EU tăng 5-6 lần.

Nỗ lực đảm bảo hàng hóa, tàu thuyền vận chuyển được thông suốt

Theo Bộ Công Thương đánh giá, thực trạng này cũng tác động làm thiếu hàng hóa, làm gián đoạn chuỗi cung ứng một số khu vực, đặc biệt là tại Trung Quốc. Hành lang vận tải đường sắt cũng đối mặt với tình trạng gián đoạn nghiêm trọng. Hậu quả là nhiều nhà máy tại châu Âu đã phải hoạt động cầm chừng hoặc ngừng hoạt động.

Với tình hình Biển Đỏ và bất ổn khu vực Trung Đông kéo dài, kéo theo giá dầu tăng trong thời gian dài, gây ảnh hưởng tới tình hình lạm phát toàn cầu đang có dấu hiệu hạ nhiệt. Từ đó có thể ảnh hưởng đến chính sách điều hành lãi suất của Fed, cũng như Ngân hàng Trung ương châu Âu. Đây cũng là nguyên nhân gây ảnh hưởng trực tiếp đến đơn hàng xuất khẩu Việt Nam sang hai khu vực thị trường chiến lược này.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Trương Văn Cẩm - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) chia sẻ, việc đáng lo ngại nhất đó là sự việc không lường được khi nào khủng hoảng Biển Đỏ kết thúc. Nếu cứ kéo dài thì các đơn hàng ký tiếp theo chắc chắn khách hàng sẽ đặt vấn đề chia sẻ chi phí do vận chuyển tăng thêm. Do đó, điều mà các doanh nghiệp quan tâm là có thông tin sớm, kịp thời để tạo sự chủ động trong việc đàm phán các đơn hàng tiếp theo.

Chia sẻ khó khăn với doanh nghiệp sản xuất xuất khẩu, đại diện Cục Hàng hải Việt Nam cho hay sẽ nỗ lực đảm bảo hàng hóa, tàu thuyền vận chuyển được thông suốt, không có vướng mắc, giải phóng nhanh thủ tục tàu thuyền thông qua cảng với thời gian nhanh nhất. Các hãng tàu cần duy trì các chuyến vận tải hàng hải, bổ sung thêm tàu, container rỗng đảm bảo lịch trình và nhu cầu xuất nhập khẩu; thực hiện nghiêm quy định giá cước vận tải và phụ thu…

Đại diện cơ quan nhà nước, ông Vũ Sơn Tùng - Phó vụ trưởng Vụ Trung Đông - châu Phi (Bộ Ngoại giao), thông tin sẽ theo dõi sát tình hình và diễn biến có thể diễn ra trong thời gian tới; nghiên cứu phương án và tuyến đường vận tải khả thi, tốt nhất thông tin cho doanh nghiệp.

Đại diện Cục Xuất nhập khẩu cũng cho rằng cần tập trung vào việc ổn định giá cước và phí vận chuyển. Các hãng tàu thực hiện đúng quy định về giá cước vận chuyển, không áp đặt các loại phí, phụ thu không có cơ sở chung tay cùng doanh nghiệp sản xuất xuất khẩu vượt qua khó khăn thách thức hiện nay.