Theo khảo sát, dù 2023 là một năm đầy khó khăn nhưng "chợ" giao dịch TPDN vẫn khá sôi động. Đặc biệt, các doanh nghiệp tập trung tái cơ cấu lại danh mục trái phiếu đã phát hành trước đó.

Đưa sàn giao dịch trái phiếu riêng lẻ vào hoạt động tạo sân chơi công khai và minh bạch cho giới đầu tư. Ảnh: TL

Theo thống kê, tổng giá trị TPDN riêng lẻ được mua lại trước hạn trong quý IV/2023 đạt hơn 67.051 tỷ đồng, tăng 14,4%. Mặc dù giảm so với các quý trước, song giá trị TPDN riêng lẻ vẫn được mua lại trước hạn trong quý 4/2023 vẫn duy trì ở mức cao. Lũy kế cả năm 2023, tổng giá trị TPDN riêng lẻ được mua lại trước hạn đạt hơn 246.569 tỷ đồng, tăng 6,8% .

Ngân hàng là nhóm thực hiện mua lại TPDN riêng lẻ trước hạn nhiều nhất trong quý IV/2023. Tổng giá trị TPDN riêng lẻ được nhóm ngân hàng mua lại trong quý IV/2023 đạt gần 37.000 tỷ đổng, chiếm 54,7% tổng giá trị TPDN riêng lẻ được mua lại trước hạn trong kỳ.

Các ngân hàng đã mua lại nhiều nhất TPDN riêng lẻ trước hạn là Ngân hàng TMCP Đông Nam Á mua lại 6.200 tỷ đồng, Ngân hàng TMCP Quốc tế đã mua lại 5.500 tỷ đồng, Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam đã mua lại hơn 4.570 tỷ đồng, Ngân hàng TMCP Quân Đội đã mua lại gần 3.000 tỷ đồng...

Bên cạnh đó, theo số liệu từ Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), tính đến hết năm 2023, đã có hơn 800 mã TPDN riêng lẻ thực hiện đăng ký giao dịch trên sàn giao dịch (chiếm hơn 80% tổng số TPDN đang lưu hành), với giá trị giao dịch bình quân trong tháng 12/2023 đạt khoảng gần 500 tỷ đồng/phiên). Nếu so với thời điểm cuối quý III/23 với chỉ hơn 50 mã trái phiếu được niêm yết, và giá trị giao dịch bình quân chỉ đạt khoảng 250 tỷ đồng/phiên, sàn giao dịch đã ghi nhận những kết quả khả quan dù mới đưa vào hoạt động.

Theo ước tính của VNDirect, tổng giá trị TPDN riêng lẻ đáo hạn năm 2024 là khoảng 207 nghìn tỷ đồng giảm 3%. Trong đó lớn nhất là nhóm bất động sản (BĐS) chiếm 59,3% tổng giá trị đáo hạn, theo sau là nhóm Tài chính – Ngân hàng chiếm 29,2% tổng giá trị đáo hạn. Nếu so với giá trị đáo hạn trong năm 2023, giá trị đáo hạn của nhóm BĐS tăng 23,7%, của nhóm Tài chính – Ngân hàng tăng 69%.

Trong đó, BĐS có khoảng 123 nghìn tỷ đồng trái phiếu tới hạn, tiếp theo là ngân hàng với gần 80.000 tỷ đồng, nhóm Xây dựng và Vật liệu 22.000 tỷ đồng; Du lịch Giải trí gần 20.000 tỷ đồng, còn lại là nhóm khác gồm dịch vụ tài chính. Năm 2025, lượng trái phiếu đáo hạn sẽ hạ nhiệt với khoảng 270 nghìn tỷ đồng nhưng con số này chỉ thấp so với năm 2024 và cao hơn đáng kể so với những năm trước đó. Đây chính là áp lực đè nặng lên các nhà phát hành TPDN.Trong bối cảnh thị trường BĐS vẫn còn trầm lắng, việc tháo gỡ pháp lý cho các dự án vẫn còn chậm so với kỳ vọng, khó khăn đối với hoạt động kinh doanh các doanh nghiệp BĐS sẽ vẫn còn tiếp diễn. Do đó, áp lực đối với dòng tiền và vấn đề TPDN đáo hạn sẽ vẫn là thách thức lớn đối với nhóm doanh nghiệp BĐS trong năm 2024.

Bên cạnh đó, hoạt động phát hành TPDN có thể trầm lắng trở lại nếu không có chính sách hỗ trợ thay thế cho Nghị định 08/CP hết hiệu lực từ 31/12/2023. Đồng thời các điều khoản trong Nghị định 65/CP bao gồm quy định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, quy định xếp hạng tín nhiệm bắt buộc chính thức có hiệu lực thi hành. Trong khi đó, việc áp dụng các quy định này là cần thiết để hướng đến mục tiêu nâng cao chất lượng nhằm phát triển thị trường TPDN bền vững…

Có 3 điểm giúp thị trường trái phiếu doanh nghiệp hồi phục

Theo các chuyên gia, dù 01 năm đầy khó khăn sóng gió với thị trường TPDN nhưng niềm tin đã trở lại đối với nhà đầu tư, sau các chính sách hỗ trợ từ Chính phủ và Bộ Tài chính.

Vì vậy, dù còn những áp lực đeo bám, dự báo năm 2024 sẽ có 3 điểm giúp thị trường TPDN hồi phục. Đầu tiên là tỷ lệ trái phiếu chậm trả phát sinh mới giảm dần khi NHNN đã cắt giảm 4 lần lãi suất trong năm 2023 và giúp cho doanh nghiệp huy động vốn dễ dàng hơn. Tiếp đến, các chính sách hỗ trợ kinh doanh của Chính phủ và kích cầu kinh tế sẽ phát huy hiệu quả. Bên cạnh đó, năm 2024, việc thực thi các quy định chặt chẽ hơn sẽ giúp thị trường TPDN đi vào kỷ luật hơn và đặc biệt các trái chủ sẽ phải công bố thông tin minh bạch hơn tới nhà đầu tư.

Theo ông Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính, thị trường TPDN năm 2024 sẽ thay đổi sau giai đoạn thanh lọc. Để TPDN phát triển bền vững và đây là kênh tiếp tục huy động vốn cho doanh nghiệp, nền kinh tế cần tiếp tục rà soát, đánh giá kỹ lưỡng, nhất là khả năng thanh toán, chi trả của các tổ chức phát hành trái phiếu doanh nghiệp, nhất là các lô trái phiếu đến hạn thanh toán năm 2024. Điểm quan trọng, đó là đa dạng hóa sản phẩm trên thị trường TPDN, tìm kiếm các nhà đầu tư tổ chức, nhà đầu tư chuyên nghiệp tham gia vào thị trường một cách chuyên nghiệp

Ông Cấn Văn Lực - Chuyên gia Tài chính Ngân hàng cho rằng, hiện quy mô dư nợ trái phiếu so với GDP chỉ 13%. Trong khi đó ở Thái Lan là khoảng 27%, Philippines là 22%, Trung Quốc khoảng 25%. Rõ ràng Việt Nam còn nhiều dư địa tăng quy mô của thị trường này. Hiện Bộ Tài chính có yêu cầu phát triển thị trường trái phiếu nói chung, bao gồm cả trái phiếu Chính phủ và TPDN sẽ phải tương đương 47% GDP đến 2025. Tuy nhiên, chất lượng TPDN phải được quản trị chặt chẽ, đảm bảo tính công khai, minh bạch và tính chuyên nghiệp … Do vậy, năm 2024, "cửa" vẫn mở với thị trường TPDN.

Để thị trường TPDN phát triển lành mạnh, chuyên gia kinh tế Đinh Thế Hiển khuyến nghị cần có kế hoạch kiểm soát chất lượng TPDN niêm yết lên sàn.

“Hiện nay, chúng ta đang vận hành theo cách: TPDN do DN phát hành sẽ niêm yết lên sàn, nhưng Sở Giao dịch chứng khoán chưa kiểm soát chất lượng, điều đó làm các nhà đầu tư cá nhân còn lo ngại chất lượng trái phiếu niêm yết. Một khi Sở Giao dịch chứng khoán có tiêu chuẩn chọn lọc TPDN niêm yết như tiêu chuẩn với cổ phiếu; và các tổ chức xếp hạng uy tín thực hiện đánh giá DN có trái phiếu niêm yết một cách thường xuyên định kỳ, thì thị trường trái phiếu sẽ sôi động như các nước; và DN có thực lực sẽ sử dụng kênh này thuận lợi cho việc huy động vốn. Với các điều kiện như vậy, hy vọng những chính sách mạnh mẽ của Nhà nước và các chuyển động theo hướng nhận diện để ứng xử đúng sẽ giúp thị trường ngày càng ổn định, phát triển hiệu quả, minh bạch hơn”, ông Hiển phân tích.