Mới đây, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân phối hợp với Viện Nghiên cứu chính sách quốc gia Nhật Bản tổ chức Tọa đàm đối thoại chính sách với chủ đề: “30 năm phát triển của Việt Nam: Nhìn lại quá khứ và ứng phó với thách thức mới”, với sự tham dự của hàng trăm đại biểu trong và ngoài nước.

Tăng trưởng kinh tế gắn với công bằng, tiến bộ xã hội

Phát biểu tại cuộc tọa đàm, GS.TS Phạm Hồng Chương - Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế quốc dân cho hay trong hơn ba thập kỷ qua, Việt Nam đã chuyển đổi mạnh mẽ từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế định hướng thị trường. Việt Nam đã trở thành một trong những nền kinh tế có độ mở lớn nhất và định hướng xuất khẩu trên thế giới, chuyển từ nền kinh tế thu nhập thấp dựa vào nông nghiệp sang nền kinh tế có thu nhập trung bình.

GS.TS Phạm Hồng Chương, Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế quốc dân phát biểu tại cuộc tọa đàm.

Hiện nay, chúng ta hướng đến mục tiêu lớn lao hơn là trở thành “quốc gia phát triển có thu nhập cao” vào năm 2045. Theo GS.TS Phạm Hồng Chương, để đạt được mục tiêu này, nền kinh tế sẽ phải tăng trưởng với tốc độ bình quân hàng năm là 7% trong vòng hơn 20 năm tới. Việt Nam cũng đặt mục tiêu tăng trưởng xanh và toàn diện hơn, cam kết giảm 30% lượng khí thải mêtan và chấm dứt nạn phá rừng vào năm 2030, đồng thời đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.'

GS.TS Phạm Hồng Chương nhấn mạnh, theo đánh giá chung của các nhà nghiên cứu, tăng trưởng kinh tế mà Việt Nam có được trong những thập kỷ vừa qua có tác động rất lớn của tự do hóa đúng thời điểm, lợi thế về vị trí địa lý, tài nguyên phong phú, lao động dồi dào.

“Tuy nhiên, liệu Việt Nam có thể tiếp tục tăng trưởng nhanh và bền vững, trở thành nước có thu nhập cao như Hàn Quốc và Đài Loan đã làm được trong những thập kỷ vừa qua, hay chúng ta sẽ rơi vào “bẫy thu nhập trung bình” như cảnh báo của các chuyên gia? Để quá trình phát triển không dừng lại, chúng ta cần có những định hướng chiến lược, những hành động cụ thể để duy trì được tốc độ tăng trưởng nhanh một cách bền vững”, GS.TS Phạm Hồng Chương cho hay.

Để quá trình phát triển không bị dừng ở ngưỡng thu nhập trung bình, các chuyên gia tại hội thảo nhận định, ngay từ bây giờ, Việt Nam cần có những định hướng chiến lược, những hành động cụ thể để duy trì được tốc độ tăng trưởng nhanh một cách bền vững và trở thành nước có thu nhập cao trong tương lai.

Ông Kenichi Ohno, Giáo sư danh dự, Viện Nghiên cứu chính sách quốc gia Nhật Bản cho rằng, Việt Nam đạt nhiều thành công về phát triển trong những năm 1990, 2000 và 2010 như tăng trưởng thu nhập nhanh từ mức thấp, chính sách thu hút FDI và chính sách thương mại thành công, chuyển đổi cơ cấu kinh tế từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ. Trong đó, có thể nhìn thấy rõ nhất là sự trỗi dậy của một số doanh nghiệp có năng lực cạnh tranh cao như Vin Group/VinFast, Viettel, FPT…

Tuy nhiên, nhìn chung, ông Kenichi Ohno cho rằng, chất lượng chính sách của Việt Nam vẫn chưa được cải thiện, hỗ trợ chính sách cho doanh nghiệp trong nước vẫn chưa đủ.

Đồng thời, ông Kenichi Ohno cũng chỉ ra những biểu hiện về bẫy thu nhập trung bình của Việt Nam như tăng trưởng chậm lại ở mức thu nhập trung bình; thiếu kỹ sư, nhà đổi mới và nhà khoa học có tay nghề cao; năng suất lao động và TFP (năng suất nhân tố tổng hơn) ở mức trung bình; phụ thuộc nhiều vào FDI; Sự tham gia mờ nhạt của doanh nghiệp Việt Nam vào chuỗi giá trị toàn cầu GVCs…

Với giải pháp cần đặt ra cho sự phát triển của Việt Nam, ông Kenichi Ohno nhấn mạnh chính sách là nhân tố chủ đạo, có vai trò quan trọng trong việc tăng cường tính năng động của khu vực tư nhân. Chất lượng chính sách yếu kém là nguyên nhân chính của các vấn đề do tăng trưởng gây ra trong dài hạn bao gồm cả bẫy thu nhập trung bình.

Cần chính sách ưu tiên cho vùng động lực

Để đạt được các mục tiêu phát triển cao đã đề ra, GS.TS Ngô Thắng Lợi cho rằng, Việt Nam không thể không tăng trưởng nhanh, nhưng phải gắn với chất lượng tăng trưởng. Điều này đòi hỏi phải có mô hình phát triển hài hòa nhằm đạt tác động tốt nhất từ tăng trưởng cho tiến bộ xã hội. Trong đó, bệ đỡ của phát triển hài hòa chính là thể chế phát triển hài hòa.

Từ nhận định này, một trong những định hướng chính sách được đề xuất là phải ưu tiên thúc đẩy tăng trưởng nhanh cho vùng động lực, đồng thời xây dựng chính sách kết nối vùng động lực với các vùng khác, đặc biệt là các vùng chậm phát triển để họ trực tiếp tham gia quá trình tạo thu nhập.

Đối với doanh nghiệp, ông Ngô Thắng Lợi đề xuất phải tạo ra sân chơi bình đẳng cho cả 3 loại hình doanh nghiệp, chú trọng hơn nữa chính sách cho khu vực tư nhân, đề cao vai trò của các “sếu đầu đàn”.

Theo GS Trần Văn Thọ, chiến lược để Việt Nam đạt mức thu nhập cao là phải đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu để tăng năng suất; chính thức hóa khu vực phi chính thức và tăng qui mô doanh nghiệp để đẩy mạnh tích lũy tư bản và cách tân công nghệ (đổi mới sáng tạo); Cải cách và phát triển thị trường các yếu tố sản xuất để việc phân bổ nguồn lực có hiệu quả và đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu; Chú trọng cung cấp lao động có kỹ năng và khuyến khích hoạt động R&D để thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu.

GS Thọ cũng đề xuất 5 chính sách cụ thể là mở rộng, thâm sâu và chuyển dịch công nghiệp hoá; Chính quy hoá khu vực phi chính thức và hỗ trợ đơn vị kinh doanh hộ gia đình thành những Doanh nghiệp chính qui; Cải thiện thị trường các yếu tố sản xuất và môi trường kinh Doanh; Đẩy mạnh cung cấp lao động kỹ năng; Tăng cường năng lực đổi mới sáng tạo.

Tham góp ý kiến với các vấn đề cần đối mặt, nhiều chuyên gia kinh tế trong nước đều nhấn mạnh về việc cần cải cách mạnh về thể chế.

Theo đó, nền kinh tế Việt Nam thiếu động lực tăng trưởng được các chuyên gia phân tích từ nguyên nhân trong vòng vài chục năm nay nhà nước không có cải cách đột phá về chính sách.

Ngoài việc cần thiết phải cải cách thể chế thì các chuyên gia kinh tế cũng lưu ý về tính minh bạch và sự phối kết hợp giữa việc hoàn thiện thể chế truyền thống với việc hình thành những thể chế mới liên quan đến lĩnh vực môi trường xanh, đến chuyển đổi số…