Tiền ảo. Ảnh: Minh họa

Các hoạt động giao dịch tiền ảo vẫn diễn ra

Đánh giá chung, các đại biểu tán thành việc cần thiết sửa đổi luật. Việc sửa đổi toàn diện Luật Phòng, chống rửa tiền cũng sẽ khắc phục thiếu hụt về cơ chế phòng, chống rửa tiền và tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt theo các khuyến nghị và báo cáo đánh giá của các tổ chức quốc tế, tránh việc bị đưa vào “danh sách xám” dẫn đến việc bị giảm sút đáng kể luồng vốn đầu tư của nước ngoài, giao dịch tài chính ra nước ngoài của các tổ chức tài chính sẽ bị các nước tính phí cao hơn và phải chịu sự rà soát tăng cường. Đồng thời, điều này thể hiện Việt Nam là thành viên có trách nhiệm trong công tác phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt của khu vực cũng như trên thế giới.

Thảo luận một số nội dung cụ thể, đại biểu Trình Lam Sinh (An Giang) đề nghị bổ thêm giao dịch bất động sản, trách nhiệm Bộ Tài nguyên và Môi trường, vì việc rửa tiền không chỉ lưu thông qua tiền tệ, vàng bạc, các loại tiền khác trong hệ thống ngân hàng mà còn thông qua hoạt động mua bán, chuyển nhượng bất động sản. "Trong dự thảo luật chỉ quy định trách nhiệm của Bộ Xây dựng, tôi cho rằng chưa đủ. Đề nghị bổ sung trách nhiệm Bộ Tài nguyên và Môi trường và cơ quan trực thuộc để nâng cao trách nhiệm cũng như phối hợp trong phòng, chống rửa tiền ngày càng chặt chẽ hơn" - đại biểu đề xuất.

Cùng với đó, đại biểu cũng đề nghị bổ sung quy định đối với tiền ảo vì thực tế hiện nay dù luật pháp chưa cho phép nhưng các hoạt động giao dịch tiền ảo vẫn diễn ra. Nếu không có biện pháp phòng ngừa sớm, lĩnh vực này sẽ rất dễ trở thành lĩnh vực rửa tiền nhiều nhất, đại biểu đoàn An Giang bày tỏ lo ngại.

Cũng đề cập tới vấn đề này, đại biểu Đào Hồng Vận (Hưng Yên) cho rằng, dù Việt Nam chưa công nhận giao dịch tiền ảo, tiền kỹ thuật số, nhưng thực tế các giao dịch qua các loại tiền này đang tồn tại, nếu không quan tâm vấn đề này ở dự luật lần này thì sẽ là kẽ hở của rửa tiền.

Làm rõ trách nhiệm của các cơ quan trong phòng, chống rửa tiền

Đại biểu Nguyễn Minh Đức (đoàn TP. Hồ Chí Minh) cho biết, theo thống kê tội phạm rửa tiền “bẩn” qua 7 thủ đoạn, trong đó có tài sản ảo, tiền ảo với sự rộ lên gần đây của các loại tiền ảo như Bitcoin. Các đối tượng có thể lợi dụng, dùng tiền "bẩn" để mua tiền ảo, sau đó rút ra tiền mặt.

Nêu một số loại thủ đoạn rửa tiền khác, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, an ninh cho hay có thủ đoạn thành lập công ty vỏ bọc mua bán khống hàng hóa, trong đó cơ quan điều tra đã làm rõ rất nhiều công ty vỏ bọc để rửa tiền. Theo đại biểu Nguyễn Minh Đức, Luật Phòng chống rửa tiền hiện hành chưa có đủ hành lang pháp lý để kiểm soát được việc thành lập các công ty vỏ bọc này.

Một thủ đoạn khác là rút “tiền bẩn” qua các nền tảng trò chơi trực tuyến. Điển hình như Bộ Công an đã triệt phá một số vụ như vụ Phan Sào Nam, Nguyễn Văn Dương. Đại biểu phân tích, người chơi có thể dùng tiền mặt để đổi ra thẻ, xèng để tham gia trò chơi, sau khi kết thúc thì đổi thẻ thành tiền mặt. Đối tượng rửa tiền cũng lợi dụng cách chơi này để đổi “tiền bẩn” thành tiền sạch.

Ngoài ra, còn các hình thức như là núp bóng gây quỹ làm từ thiện, đi du lịch; mua bán cổ phiếu, trái phiếu; thừa kế… Theo đại biểu, trước đây ngân hàng có Quyết định 1437 không cho phép chuyển tiền ra nước ngoài quá 5.000 USD. Nghị định 70 năm 2014 đã không còn giới hạn số tiền chuyển nữa. “Nếu các đối tượng rửa tiền lợi dụng kẽ hở này để chuyển tiền cho người thân, du lịch, học tập, chữa bệnh ở nước ngoài… thì hành lang pháp lý của Luật Phòng, chống rửa tiền đã đáp ứng được yêu cầu kiểm soát được giao dịch này chưa? Đề nghị cơ quan soạn thảo tính toán lại phần này” - đại biểu đề nghị.

Liên quan đến trách nhiệm quản lý, đại biểu Hoàng Hữu Chiến (An Giang) đề nghị cần rà soát bổ sung, làm rõ nhiệm vụ, trách nhiệm của các cơ quan nhà nước có liên quan trong phòng, chống rửa tiền theo hai nhóm giải pháp phòng và chống. Theo đại biểu, đây là nội dung cốt lõi, quan trọng nhất của dự luật, sau này có thực hiện hiệu quả được hay không cũng phụ thuộc vào điều này. Tuy nhiên “dự luật chưa quy định rõ, còn chung chung. Trách nhiệm, nhiệm vụ cụ thể của từng cơ quan có liên quan trong "phòng" rửa tiền là gì, trong "chống" rửa tiền là gì, phải cố gắng xác định rõ” - đại biểu Hoàng Hữu Chiến nói.

Băn khoăn về phạm vi, điều kiện áp dụng các quy định, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (đoàn TP. Hồ Chí Minh) chia sẻ, chúng ta phải tuân thủ các công ước quốc tế, nhưng với điều kiện của chúng ta hiện nay, kể cả điều kiện về kinh tế - xã hội, đặc biệt điều kiện về quản lý tài chính ngân hàng, điều kiện về công nghệ, như tiền ảo, tiền kỹ thuật số.... chưa bằng các nước “nên thú thực rất lo”.

Đại biểu cũng lưu ý, nếu ghi vào luật những thuật ngữ dịch thuật từ ngôn ngữ nước ngoài, sẽ rất khó cho người thực thi, kể cả người dân hay doanh nghiệp. Chẳng hạn như từ “giao dịch đáng ngờ”, vậy như thế nào là đáng ngờ? Có điểm khác biệt trong các cơ sở để xác định hành vi đáng ngờ giữa Việt Nam và nhiều nước, đó là thói quen dùng tiền mặt ở Việt Nam vẫn còn lớn, nên mua bán bằng tiền mặt vẫn là bình thường. Trong khi đó, ở nhiều nước, tiêu bằng tiền mặt vài trăm đô la cũng có thể là hành vi bất thường. “Tôi nghĩ nên thận trọng, đề nghị thảo luận thêm” - đại biểu Trương Trọng Nghĩa đề nghị.