Thị phần tăng dần cho doanh nghiệp nội

Chia sẻ tại hội thảo “M&A thời đại dịch: Lớn mạnh cùng chuỗi giá trị” theo hình thức trực tuyến tại hai đầu cầu Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, ông Trần Đình Thiên – Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, DN Việt Nam phải coi M&A là biện pháp tự làm cho DN mạnh mẽ hơn. Đây không phải là chuyện đi thu gom tài sản để làm cho lớn lên mà quan trọng hơn là phải tạo ra được cấu trúc liên kết, cho nên M&A là giải pháp quan trọng để DN gia tăng sức mạnh.

Toàn cảnh buổi hội thảo “M&A thời đại dịch: Lớn mạnh cùng chuỗi giá trị”. Ảnh Đỗ Doãn

Trong bối cảnh bình thường, hoạt động M&A là khâu trung gian tạo điều kiện cho các DN nước ngoài thâm nhập thị trường trong nước, nhưng trong bối cảnh hiện tại lại là giải pháp lớn mạnh nhanh cho các DN nội, đóng góp nhiều hơn cho nền kinh tế. Để DN có thể trở thành những tập đoàn kinh tế lớn, không chỉ đòi hỏi cơ chế, chính sách, lợi ích, nỗ lực tự thân của các DN, khả năng nắm bắt cơ hội mà còn cả việc tham gia vào cuộc chơi toàn cầu, trong đó M&A là sân chơi mở.

Nếu trong 10 năm trước M&A gần như là sân chơi của khối ngoại với các hoạt động mua bán, sáp nhập mà khối nội chỉ chủ yếu đóng vai trò bên mua, bên kháng cự thì nay đã khác. Đơn cử như năm 2018, DN Việt Nam là bên mua chiếm 18% thì giai đoạn 2019 - 2020 DN Việt là bên mua chiếm 30% tổng giá trị giao dịch; giai đoạn 7/2019 - 7/2021 thì tỷ lệ DN Việt tham gia lên đến 49%.

Nhiều DN Việt với chiến lược M&A đúng đắn đã lớn mạnh, lật ngược thế cờ, trở thành bên đi săn với các thương vụ lớn. Hoạt động M&A cũng đã vượt ra khỏi biên giới và mang tính khu vực quốc tế nhiều hơn. Cụ thể, Masan Group đã thực hiện những thương vụ đình đám trong thị trường bán lẻ. THACO Group đã đẩy mạnh đầu tư vào nông nghiệp. Vinamilk vươn mình ra thị trường thế giới…

M&A sắp bật tăng mạnh kiểu lò xo nén

Theo ông Nguyễn Công Ái – Phó Tổng giám đốc Công ty KPMG Việt Nam, năm 2020, trong lúc Việt Nam chống dịch rất tốt thì ở các nước khác khá khó khăn, nhưng họ vẫn sang Việt Nam và thực hiện được nhiều thương vụ M&A; khi Việt Nam gặp khó khăn do đại dịch bùng phát lần thứ 4, các nước này gần như đã giải quyết được vấn đề đại dịch. Điều này liên quan mật thiết đến các làn sóng M&A mới.

Chúng ta đều biết, thị trường chứng khoán (TTCK) Mỹ, TTCK các nước châu Âu và châu Á đều phát triển rất mạnh trong thời gian đại dịch. Sự bơm tiền từ các ngân hàng trung ương tạo nên dòng tiền không chỉ đẩy vào chứng khoán mà còn vào các hoạt động M&A các DN. Trong nửa sau của năm 2020, giá trị thương vụ M&A ở Mỹ tăng khoảng 200%. Riêng trong 6 tháng đầu năm của năm 2021, giá trị thương vụ của các thị trường châu Á và Mỹ cũng tăng khoảng trên 100% nếu so với 6 tháng của năm 2020. Như vậy, nửa sau năm 2020 và nửa đầu năm 2021 thị trường M&A những quốc gia này đã có những biến động.

Ông Phan Đức Hiếu: Bản chất M&A đang chuyển dần từ thù địch sang hợp tác, liên kết. Ảnh Đỗ Doãn

Đối với thị trường Việt Nam, khi đã có đủ vắc-xin vào đầu năm 2022, thị trường được mở cửa thì KPMG tin sẽ có sự phát triển đột biến kiểu như lò xo nén được mở trở lại. Cũng tương tự như thị trường ở Mỹ hay một số nước châu Á khác. Chúng ta vì thế cũng nên không ngạc nhiên nếu chứng kiến sự phát triển của thị trường M&A tại Việt Nam, giá trị có thể sẽ 100% so với các thời gian cùng kỳ.

“Hiện tại, dù tình hình vẫn còn khó khăn nhưng vẫn có những thương vụ được thực hiện. Minh chứng là vào tháng 9/2021, THACO đã thực hiện vụ mua lại chuỗi siêu thị Emart tại Việt Nam trong điều kiện khá khó khăn do phải thực hiện giãn cách. Nền kinh tế Việt Nam nói chung và thị trường M&A nói riêng đang được chờ đợi để “cất cánh” trong năm 2022 và những năm tiếp theo” – ông Nguyễn Công Ái dự báo.

M&A dần thay đổi theo hướng tích cực

Hai năm qua, đại dịch Covid-19 đã mang lại những thách thức chưa từng có, tác động đáng kể đến mọi mặt đời sống kinh tế - xã hội. Tuy vậy, trong khó khăn vẫn có những DN có chung tầm nhìn, hòa hợp về triết lý kinh doanh “đứng cùng nhau tạo lập chuỗi giá trị” để dần nối liền những đứt gãy khách quan. Các tập đoàn kinh tế tư nhân hàng đầu của Việt Nam không chỉ đi đầu trên mặt trận chống dịch, mà còn là những DN năng động, quyết liệt nhất trong các hoạt động tái cơ cấu, mở rộng hệ sinh thái và tạo lập chuỗi giá trị thông qua các hoạt động M&A.

Theo ông Phan Đức Hiếu - Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, tác động của Covid-19 lên hoạt động M&A là khá rõ. Nếu như trong năm 2019, giá trị các thương vụ đạt 7,2 tỷ USD thì năm 2020 giá trị chỉ còn 3,5 tỷ USD, tức giảm 48,6%. Điểm đặc biệt là đã có thay đổi trong xu hướng M&A về bản chất khi mà hình thức được chuyển dần từ thôn tính sang hợp tác liên kết. Thống kê giai đoạn 2019-2021 cho thấy, 80% thương vụ là mua lại, 9% liên doanh và chỉ có 11% là sáp nhập; đồng thời 45% giao dịch chiều ngang (DN hoạt động trên cùng một thị trường có liên quan chuyển đổi), 19% giao dịch chiều dọc (DN hoạt động trên các thị trường có liên quan khác nhau) và 36% giao dịch hỗn hợp.

Dự báo xu hướng M&A thời gian tới, ông Phan Đức Hiếu cho rằng giá trị các thương vụ năm 2021 sẽ khoảng 4,5-5 tỷ USD và năm 2022 có thể đạt 7 tỷ USD. Trong đó, hai yếu tố tác động mạnh là việc cải cách thể chế (giúp DN năng động, nhanh nhạy, thích ứng mau chóng hơn) và chiến lược phục hồi phát triển kinh tế (sẽ thúc đẩy DN phải chuyển đổi mô hình kinh doanh, nâng cao sức chống chọi, tăng cường liên kết…).

“Việc xây dựng lại chiến lược, chuyển đổi - đổi mới mô hình kinh doanh do xuất hiện nhu cầu kinh doanh mới, thay đổi chính sách, nhu cầu tiêu dùng được xem là những yêu cầu buộc DN phải thay đổi và M&A là cách nhanh nhất, hiệu quả nhất, đồng thời tính chất M&A cũng sẽ chuyển dần từ thù địch sang hợp tác, mở rộng sản xuất kinh doanh, thay đổi mô hình kinh doanh, tạo chuỗi liên kết trong nước…” – ông Phan Đức Hiếu nói./.